وَقَالَ الشَّيْطَانُ لَمَّا قُضِيَ الاَْمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَوَعَدْتُكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ وَمَا كَانَ لِي عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطَان إِلَّا أَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِي فَلَا تَلُومُونِي وَلُومُوا أَنْفُسَكُمْ مَا أَنَا بِمُصْرِخِكُمْ وَمَا أَنْتُمْ بِمُصْرِخِيَّ إِنِّي كَفَرْتُ بِمَا أَشْرَكْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ إِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ (22 )
وقتى كافران در جهنّم گرفتار مى شوند، شيطان را آنجا مى بينند، آتش سوزان همه وجود آنان را مى سوزاند.
آنان در آنجا به شيطان مى گويند:
ــ اى شيطان ! تو به ما مى گفتى كه جهنّم دروغ است، عذاب خدا دروغ است، روز قيامت دروغ است. چرا آن سخنان را به ما گفتى؟
ــ اى مردم ! فقط من نبودم كه با شما سخن مى گفتم، خدا پيامبران را فرستاد و آن ها به شما خبر دادند كه قيامت و جهنّم حقّ است. امروز وعده خدا را مى بينيد كه حقّ است، من به شما گفتم كه جهنّم دروغ است، امّا مى بينيد كه دروغ گفته ام. شما چرا به حرف من گوش فرا داديد؟ اگر مى خواستيد به سخن پيامبران گوش مى كرديد.
ــ اى شيطان ! به ما مى گويى چرا به سخن تو گوش كرديم و سخن پيامبران را نشنيديم، مگر فراموش كردى؟ تو ما را مجبور به اين كار كردى؟ تو باعث همه اين عذاب ها و بدبختى هاى ما هستى.
ــ چنين سخن نگوييد، من هرگز بر شما تسلّطى نداشتم، من فقط شما را به سوى كفر فرا خواندم و شما مرا اجابت كرديد، كار من تنها وسوسه شما بود، شما قدرت انتخاب داشتيد، مى توانستيد سخنم را نپذيريد، خدا به شما اين قدرت را داده بود.
ــ اى شيطان ! تو دروغگو هستى، به ما دروغ گفتى.
ــ مرا سرزنش نكنيد، خودتان را سرزنش كنيد كه از من پيروى كرديد، من هيچ كارى براى شما نمى توانم انجام بدهم، شما هم هيچ كارى براى من نمى توانيد انجام بدهيد، همه در عذاب گرفتار شده ايم و راه نجاتى نيست.
ــ اى شيطان ! افسوس كه در دنيا از تو پيروى كرديم.
ــ پيش از اين شما در دنيا بوديد و مرا شريك خدا مى دانستيد، اكنون من از آن باورِ شما، بيزارى مى جويم. بدانيد كه خدا براى ستمكارانى همچون شما، عذاب دردناكى آماده كرده است ! [99]
وقتى آنان اين سخن شيطان را مى شنوند با خود فكر مى كنند كه چرا فريب شيطان را خوردند، آنان در حسرت و پشيمانى فرو مى روند، امّا در آن روز پشيمانى هيچ فايده اى ندارد.

* * *

نكته اى را كه بايد در اينجا بنويسم اين است: شيطان يكتاپرست بود و مى دانست خدا هيچ شريكى ندارد، گناه بزرگ شيطان، غرور و تكبّر او بود، وقتى خدا از او خواست بر آدم(عليه السلام) سجده كند، از اين فرمان اطاعت نكرد و براى همين از درگاه خدا رانده شد.
شيطان تصميم گرفت تا فرزندان آدم(عليه السلام) را گمراه كند، شيطان كه مى دانست خودش اهل جهنّم است، انسان ها را به شرك و بُت پرستى، فرا خواند. شيطان خودش مى دانست كه بُت ها هرگز شريك خدا نيستند، امّا بُت پرستى را براى انسان ها زيبا جلوه داد و گروهى فريب او را خوردند.
آرى، هر كس بُت ها را بپرستد در واقع شيطان را پرستيده است، زيرا بُت پرستى چيزى است كه شيطان به آن فرمان مى دهد.

* * *