وَلَوْ أَنَّ قُرْآَنًا سُيِّرَتْ بِهِ الْجِبَالُ أَوْ قُطِّعَتْ بِهِ الاَْرْضُ أَوْ كُلِّمَ بِهِ الْمَوْتَى بَلْ لِلَّهِ الاَْمْرُ جَمِيعًا أَفَلَمْ يَيْئَسِ الَّذِينَ آَمَنُوا أَنْ لَوْ يَشَاءُ اللَّهُ لَهَدَى النَّاسَ جَمِيعًا وَلَا يَزَالُ الَّذِينَ كَفَرُوا تُصِيبُهُمْ بِمَا صَنَعُوا قَارِعَةٌ أَوْ تَحُلُّ قَرِيبًا مِنْ دَارِهِمْ حَتَّى يَأْتِيَ وَعْدُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لَا يُخْلِفُ الْمِيعَادَ (31 )
عدّه اى از بزرگان مكّه نزد پيامبر آمدند و گفتند:
ــ آيا تو ادّعا مى كنى كه پيامبر هستى و از طرف خدا آمده اى؟
ــ بله. خدا مرا براى هدايت شما فرستاده است.
ــ اگر راست مى گويى و تو پيامبر هستى پس كوه هاى مكّه را جا به جا كن، چشمه هاى آب براى ما آشكار كن و مردگان را زنده كن تا با آنان سخن بگوييم و بفهميم حقّ با كيست. اگر اين كارها را انجام بدهى ما به تو ايمان مى آوريم.
تو در اين آيه با پيامبر سخن مى گويى، آنان افرادى لجوج بودند و تصميم گرفته بودند تا با حقّ دشمنى كنند، اگر به وسيله قرآن، كوه ها به حركت درآيند، زمين شكافته شود و از آن، چشمه هاى آب پديدار شود، مردگان زنده شوند، باز هم آنان ايمان نمى آورند. آنان بهانه جويى مى كنند و اگر واقعاً مى خواهند حقّ را با معجزه تشخيص بدهند، همين معجزه قرآن براى آنان كافى است. تمام كارها در دست توست، تو بر هر كارى توانا هستى.

* * *

عدّه اى از مؤمنان سخن بزرگان مكّه را شنيدند، آن ها پيش خود فكر كردند كه اگر اين معجزات روى بدهد، بزرگان مكّه ايمان مى آورند، براى همين تو چنين مى گويى:
مؤمنان تا كى مى خواهند منتظر بمانند كه اين بُت پرستان ايمان بياورند؟ اين بُت پرستان ديگر ايمان نمى آورند.
البته اگر تو بخواهى و اراده كنى همه آنان ايمان مى آورند و دست از بُت پرستى برمى دارند، امّا سنّت تو اين است كه هرگز مردم را مجبور به ايمان آوردن نمى كنى، تو انسان را با اختيار آفريدى، راه حقّ و باطل را نشان او دادى، حقِّ انتخاب را به خودش دادى، ايمانى كه از روى اجبار باشد، ارزشى ندارد.

* * *

اين سوره در مكّه (قبل از هجرت پيامبر) نازل شده است، كعبه كه يادگار ابراهيم(عليه السلام) بود در دست بُت پرستان قرار داشت، آنان داخل كعبه و اطراف آن، بت هاى زيادى قرار داده بودند و در مقابل بُت ها سجده مى كردند.
آرزوى پيامبر اين بود كه روزى فرا برسد كه او بتواند همه بُت ها را نابود كند. اكنون با پيامبر چنين سخن مى گويى: "اين كافران همواره به بلايى شديد گرفتار مى شوند يا مصيبتى نزديك خانه هايشان وارد مى شود تا وعده من فرا برسد و وعده من هيچ گاه تخلّف ندارد".
در اين سخن خود به سه نكته اشاره مى كنى:
* نكته اوّل: بلاى سخت
منظور از بلاى سخت، جنگ بدر است، پيامبر وقتى به مدينه هجرت كرد، در سال دوم به جنگ اين كافران آمد و هفتاد نفر از آنان كشته شدند.
* نكته دوم: بلاى نزديك خانه ها
منظور از اين بلا همان ماجراى صلح حديبيه است، پيامبر در سال ششم هجرى با ياران خود تا نزديكى شهر مكّه آمد و مشركان با او صلح نامه اى امضاء كردند و پيامبر با يارانش سه روز وارد مكّه شدند و بعد از آن از مكّه خارج شدند.
* نكته سوم: وعده آسمانى
منظور از اين وعده، فتح مكّه است، پيامبر در سال هشتم هجرى با يارانش به مكّه آمد و آن شهر را فتح نمود و كعبه را براى هميشه از بُت و بُت پرستى پاك نمود.

* * *