قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلَى شَاكِلَتِهِ فَرَبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَنْ هُوَ أَهْدَى سَبِيلًا (84 )
مردم به كارهاى من نگاه مى كنند، آن ها وقتى مى بينند من كار خوبى انجام مى دهم از من تعريف مى كنند، آيا تو هم به كارهاى من نگاه مى كنى و بر اساس آن به من امتياز مى دهى؟
نه.
تو فقط به نيّت من نگاه مى كنى، اگر نيّت من خالص باشد به آن امتياز مى دهى. فقط تو از نيّت من باخبر هستى، اگر كارى انجام دهم كه در آن اخلاص نباشد، آن را نمى پذيرى.
در اين آيه چنين مى گويى: "هر انسانى بر اساس نيّت خود عمل مى كند و فقط من مى دانم كه چه كسى به راه هدايت نزديك تر است".[64]
هر كارى كه من انجام مى دهم، از يك نيّت شروع مى شود، نيّت مرا فقط تو مى دانى، مردم ظاهرِ كار مرا مى بينند و بر آن قضاوت مى كنند.
نيّت مى تواند نردبانى باشد كه با آن به آسمان بروم يا چاهى باشد كه مرا به سقوط بكشاند، چه بسا من عملى كوچك را با نيّتى بزرگ و مقدّس انجام مى دهم و تو آن را با قيمت بالايى از من خريدارى مى كنى و بهشت را به من ارزانى مى كنى. گاهى هم عملى بزرگ و زيبا را من با نيّت غير تو انجام مى دهم، تو هرگز آن عمل را از من قبول نمى كنى.

* * *

اكنون مى خواهم دو ماجرا را نقل كنم:
ماجراى اوّل براى كسى است كه نيّت او خالص نيست و تو عمل او را نمى پذيرى: روز قيامت فرا مى رسد، موقع حسابرسى است، نوبت به حسابرسى شهدا مى رسد. عدّه زيادى از شهدا كه به خاطر تو جهاد كرده اند به سوى بهشت مى روند، آن ها مى توانند دوستان خود را شفاعت كنند، تو به آنان مقامى بس بزرگ عطا مى كنى.
در اين ميان اسم شخصى را مى خوانند تا براى حسابرسى بيايد، تو به او مى گويى: "در دنيا چه كردى؟ چه عمل و كار خيرى انجام داده اى؟".
او تعجّب مى كند، اسم او در فهرست شهدا است امّا چرا تو با او اين گونه سخن مى گويى؟
او با كمال افتخار مى گويد:
ــ بارخدايا ! من در راه تو مبارزه نمودم و جان خويش را در اين راه فدا كردم.
ــ اى دروغگو ! آيا تو براى من به جبهه رفتى؟ آيا به خاطر من جنگيدى؟ من كه از دل تو آگاه بودم، تو در هنگام جنگ و مبارزه، مى خواستى شجاعت خود را به رخ همرزمان خود بكشى، تو مى خواستى تا همه از تو با بزرگى ياد كنند، تو به خاطر اسم و رسم جنگ كردى.
اينجا است كه آن شخص شرمنده مى شود، آبروى او پيش همه رفت، همه از او به نام شهيد ياد مى كردند، چقدر از او احترام كرده بودند، امّا امروز تو او را دروغگو خطاب مى كنى. آرى، او شهيدِ راه نام و شهرت بوده است نه شهيد راه تو !
تو به فرشتگان مى گويى: "او را به جهنّم بيندازيد".[65]

* * *

ماجراى دوم درباره كسى است كه تو از نيّت او آگاه هستى و كار او را قبول مى كنى، هر چند مردم كار او را ناپسند بدانند: مردى كه زياد به مسافرت مى رفت، او با دوستانش به شهرهاى مسيحى نشين براى تجارت سفر مى كرد. وقتى به آن شهرها مى رسيد، جايى براى نماز خواندن پيدا نمى كرد. يك بار او موقع نماز به كليسا رفت، كليسا پر از جمعيّت بود، آن ها مشغول عبادت خود بودند و به سوى قبله خود (بيت المقدس در فلسطين) دعا مى خواندند. او گوشه خلوتى را پيدا كرد و به سوى كعبه نماز خواند.
وقتى او از كليسا بيرون آمد، دوستانش طور ديگر به او نگاه كردند، تصوّر كردند او دست از دين اسلام برداشته است و مسيحى شده است، او به آن ها گفت من براى خواندن نماز به آنجا رفتم، آن ها سخن او را باور نكردند، آخر چه كسى براى خواندن نماز به كليسا مى رود؟
مدّتى گذشت، آنان به مدينه بازگشتند، او نزد امام صادق(عليه السلام)رفت و از او درباره اين ماجرا سؤال كرد. امام در جواب چنين فرمودند: "در آنجا نماز بخوان".
همه از شنيدن اين سخن تعجّب كردند، يكى پرسيد:
ــ آقاى من ! وقتى مسيحيان در كليسا هستند و دارند دعا مى خوانند، آيا من مى توانم نماز خودم را بخوانم؟
ــ مگر قرآن را نخوانده اى؟ جواب تو در آيه اى از قرآن آمده است؟
ــ كدام آيه را مى گوييد؟
ــ آيه 84 سوره اسرا، آنجا كه خدا مى گويد: "هر انسانى بر اساس نيّت خود عمل مى كند"، به كليسا برو و به سوى كعبه نماز بخوان و آن ها را رها كن !
وقتى اين سخن امام صادق(عليه السلام) را خواندم به فكر فرو رفتم، وقتى من به جايى مى روم كه مسجدى وجود ندارد، مى توانم به كليسا بروم و نماز بخوانم، دوستان از كليسا رفتن من تعجّب مى كنند، شايد بگويند كه من مى خواهم مسيحى شوم، امّا تو كه از قلب من آگاه هستى، تو كه مى دانى نيّت من چيست، تو به نيّت من نگاه مى كنى و مردم به عمل من ! [66]

* * *