خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا وَصَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلَاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ (103 )أَلَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ (104 )
اى پيامبر ! از اموال مسلمانان، زكات بگير تا به اين وسيله، آنان را از گناهان پاك كنى، هنگامى كه آن ها زكات مال خود را مى پردازند، براى آنان دعا كن كه دعاى تو مايه آرامش آنان است، من گفتار آنان را مى شنوم و بر اعمال آنان آگاهى دارم. آيا آنان نمى دانند من توبه بندگانم را مى پذيرم و صدقات و زكات آنان را مى گيرم و به آنان پاداش مى دهم، من توبه پذير و مهربان هستم.

* * *

وقتى اين آيه نازل شد، پيامبر به همه خبر داد كه زكات، واجب شده است همانگونه كه نماز واجب است. پيامبر به آنان يك سال فرصت داد و بعد از يك سال، زكات آنان را دريافت كرد، زيرا زكات سالى يك بار واجب است.[62]

* * *

پيامبر براى غلّات، طلا و نقره و چهارپايان به شرح زير زكات تعيين كرد:
* غلّات: گندم، جو، خرما، كشمش
كسى كه يكى از غلّات چهارگانه بالا را به اندازه 207 كيلوگرم دارد، بايد زكات آن را پرداخت كند. اگر اين غلّات به صورت ديمى باشند، بايد ده درصد آن را زكات بدهد، امّا اگر ديمى نباشند و با آبيارى محصول داده باشند، زكات آن پنج درصد است.
* طلا و نقره
كسى كه 15 مثقال طلا دارد، بايد به اندازه يك چهلم آن زكات بدهد، همچنين كسى كه به اندازه 105 مثقال نقره دارد، بايد به اندازه يك چهلم آن زكات بدهد.
* چهارپايان: شتر، گاو، گوسفند
كسى كه 5 شتر دارد، بايد يك گوسفند زكات بدهد، كسى كه 30 گاو دارد، يك گوساله دو ساله بايد زكات بدهد، كسى كه چهل گوسفند دارد بايد يك گوسفند زكات بدهد.
دام فقط در صورتى زكات دارد كه در تمام سال، از علف كوه و صحرا استفاده كند، امّا اگر مقدارى از سال، صاحب آن به دام خود، علوفه اى كه از مزرعه خودش چيده است يا خريدارى كرده بدهد، زكات ندارد.
براى زكات احكام ديگرى هم وجود دارد كه در جاى خود بيان شده است، مثلاً اگر كسى ده شتر داشت، بايد دو گوسفند زكات بدهد، امّا كسى كه مثلاً 9 شتر دارد، زكات او همان يك گوسفند است.

* * *

اينجا سخن از زكات و صدقات است. بر من واجب است كه زكات مال خود را پرداخت كنم، امّا چقدر خوب است كه گاهى اضافه بر زكات، پولى به فقيران و نيازمندان بدهم، اين همان صدقه است كه بركت زيادى دارد، وقتى من صدقه و زكات مى دهم، تو خودت آن را از من مى گيرى، به همين دليل، وقتى امام باقر(عليه السلام)به فقيرى صدقه مى داد، دست خودش را مى بوسيد.
امام باقر(عليه السلام)صدقه اى را كه مى خواست به فقير بدهد، با دست خودش مى داد و با احترام دستش را به سوى فقير مى برد تا فقير پول را بردارد و سپس امام دست خودش را مى بوسيد و چنين مى فرمود: "قبل از آن كه صدقه به دست نيازمند برسد، در دست خدا قرار مى گيرد، خدا براى انجام هر كارى، فرشته اى را مأمور كرده است، امّا صدقه را خودش مى گيرد".[63]

* * *

گناه، روح مرا آلوده مى كند و باعث سياهى قلب من مى شود، با صدقه دادن مى توانم اثرات گناه را از خودم دور كنم، صدقه دادن، راهى براى بخشش گناهان است و مرگ بد و بلاها را از من دور مى كند و باعث طولانى شدن عمر من مى شود.[64]
وقتى داشتم درباره "صدقه" مطالعه مى كردم، به سخنى از پيامبر رسيدم، روزى پيامبر به ياران خود چنين فرمود: "تبسّم و لبخند تو به روى برادر دينى، صدقه محسوب مى شود".[65]
اين سخن پيامبر براى من بسيار جالب بود، آن روز فهميدم كه اسلام مى خواهد در جامعه مسلمانان، هيچ نوع فقرى وجود نداشته باشد، نه كسى گرسنه باشد و نه كسى در عطش محبّت بسوزد.
افرادى را ديده ام كه پول زيادى را به عنوان صدقه به فقيران مى دهند، امّا هميشه با اخم با مردم روبرو مى شوند، آنان تصوّر مى كنند هر كس بيشتر اخم كند و كمتر لبخند بزند، ايمانش قوى تر است.
الگوى ما پيامبر(صلى الله عليه وآله)مى باشد، او همواره لبخند به لب داشت، افسوس كه ما را از فهم واقعى دين خود محروم ساختند.[66]

* * *

وقت آن است كه در اينجا ماجرايى را بنويسم:
امام سجاد(عليه السلام)مى خواست به مسجد برود، پيرمردى به سوى امام مى آمد، او فقير بود و محتاج نان شب.
پيرمرد نزديك شد و از امام كمكى طلبيد. امام دست برد و چند سكّه به آن پيرمرد داد. پيرمرد خيلى خوشحال شد، بعد امام دست خودش را بوسيد.
يكى از ياران امام كه همراه او بود، تعجّب كرد و گفت: "آقاى من ! چرا شما دست خودتان را بوسيديد؟".
امام گفت: "من به فقير كمك كردم. اين صدقه قبل از اين كه به دست فقير برسد به دست خدا مى رسد، من دست خودم را بوسيدم زيرا دستم به دست خدا رسيده است".
بعد امام آيه 104 اين سوره را براى او خواند: "خدا صدقات و زكات شما را مى گيرد و به شما پاداش مى دهد كه او توبه پذير و مهربان است".[67]

* * *