وَالَّذِينَ آَمَنُوا مِنْ بَعْدُ وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا مَعَكُمْ فَأُولَئِكَ مِنْكُمْ وَأُولُو الاَْرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْض فِي كِتَابِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْء عَلِيمٌ (75 )
از مهاجران و انصار ياد كردى، اكنون مى خواهى از كسانى نام ببرى كه بعداً ايمان آوردند و از سرزمين كفر به سوى مسلمانان هجرت كردند و در راه تو جهاد كردند، آنان نيز از مهاجران و انصار به حساب مى آيند.
جامعه اسلامى، جامعه اى انحصارى نيست، درهاى اين جامعه به سوى همه مؤمنان و مهاجران و كسانى كه در راه تو جهاد مى كنند، گشوده است.
هر كس در هر جاى دنيا و در هر زمانى كه باشد، مى تواند مانند ياران پيامبر باشد.
كسى كه در سرزمين كفر زندگى مى كند، اگر احساس كند كه در آنجا، دين او در خطر است، پس به خاطر تو، از آنجا مهاجرت كند، تو او را مانند كسى مى دانى كه همراه پيامبر از مكّه به مدينه هجرت نمود، او همانند مهاجرانى است كه تو درباره آنان سخن گفتى.
كسى كه به تو ايمان بياورد و در راه تو با جان و مال خود جهاد كند و براى رشد و شكوفايى جامعه اسلامى تلاش كند، تو به او پاداش "انصار" را مى دهى.

* * *

از مهاجران و انصار سخن گفتى، از پيوند عميقى كه ميان آنان بود، ياد كردى، آنان با يكديگر پيمان برادرى بسته بودند و در آن زمان، رسم بر اين بود كه اگر دو نفر با هم پيمان برادرى مى بستند، از يكديگر ارث مى بردند، اگر يكى از آنان از دنيا مى رفت، ديگرى از او ارث مى برد.
از زمان هجرت مسلمانان به مدينه، چند سال گذشته است، در اين مدّت، آنان به اين رسم عمل مى كردند، اكنون تو قانون خود را درباره ارث تغيير مى دهى، ارث فقط به كسانى مى رسد كه با يكديگر خويشاوندى دارند، هيچ كس به سبب پيمان برادرى از ديگرى ارث نمى برد.

* * *

چرا خدا قانون ارث را تغيير داد؟
وقتى مسلمانان از مكّه به مدينه آمدند، هيچ چيز از اموال زندگى و ثروت خود را همراه نياورده بودند، كافران مكّه به آنان اجازه چنين چيزى نمى دادند. آن مسلمانان با دستان خالى به مدينه هجرت كردند، آنان همه زندگى خود را در مكّه رها كردند و به مدينه آمدند.
خدا مى دانست كه آنان در فقر هستند، براى همين فرمان داد كه برادر مسلمان از برادرش ارث ببرد.
اين قانون براى آن شرايطِ سخت و دشوار بود تا به اين وسيله، مقدارى از مشكلات اقتصادى كسانى كه به مدينه هجرت كرده بودند، برطرف شود. هر كدام از مهاجران با يكى از مردم مدينه، عقد برادرى خوانده بودند. اين قانون باعث مى شد تا اگر يكى از مردم مدينه از دنيا رفت، مقدارى از ثروت او به آن مهاجرى كه از مكّه آمده بود، برسد.
چند سال كه گذشت، وضع مسلمانان بهتر شد، براى همين خدا اين قانون اوّليّه ارث را لغو نمود و قانون اصلى ارث را بيان كرد.

* * *

قانون تقسيم ارث به صورت بسيار مفصّل در آيات ديگر قرآن بيان شده است.
وقتى كسى از دنيا مى رود، ثروت او فقط بين خويشاوندان او به اين ترتيب تقسيم مى شود:
1 - اگر او پدر و مادر و فرزند دارد، ارث به آن ها مى رسد.
2 - كسى كه پدر و مادر و فرزند ندارد، ارث به پدربزرگ و مادربزرگ و برادر و خواهر او (يا فرزندان برادر و فرزندان خواهر) مى رسد.
3 - اگر كسى هيچ كدام از موارد بالا را نداشت، ارث او به عمو، عمّه، دايى و خاله (و يا فرزندان آن ها) مى رسد.
اگر كسى از دنيا برود و همسر داشته باشد، به همسر او هم مقدارى از ارث مى رسد. جزئيات بيشتر درباره ارث در سوره "نساء" آيه 11 و 176 آمده است.
خلاصه آن كه در اينجا قرآن، قانون ارث با پيمان برادرى را لغو مى كند و از همه مى خواهد به اين دستور جديد عمل كنند، زيرا خدا به حكمت و درستى هر دستورى كه مى دهد، دانا مى باشد و بر طبق مصلحتى كه سعادت انسان ها در آن است، حكم مى كند.[22]