وَتَرَكْنَا عَلَيْهِ فِي الاَْخِرِينَ (108 )سَلَامٌ عَلَى إِبْرَاهِيمَ (109 ) كَذَلِكَ نَجْزِي الُْمحْسِنِينَ (110 ) إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ (111 ) وَبَشَّرْنَاهُ بِإِسْحَاقَ نَبِيًّا مِنَ الصَّالِحِينَ (112 ) وَبَارَكْنَا عَلَيْهِ وَعَلَى إِسْحَاقَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِمَا مُحْسِنٌ وَظَالِمٌ لِنَفْسِهِ مُبِينٌ (113 )
اكنون بر ابراهيم(عليه السلام) سلام و درود مى فرستى و تو اين چنين پاداش نيكوكاران را مى دهى، به راستى كه ابراهيم(عليه السلام) از بندگان مؤمن تو بود.
تو به او مژده دادى كه پسر ديگرى به او عطا مى كنى كه آن پسر نيز پيامبرى نيكوكار خواهد بود. ابراهيم(عليه السلام)نام پسر دوم خود را "اسحاق(عليه السلام)" نهاد.
آرى، تو به ابراهيم و اسحاق(عليهما السلام) (اين پدر و پسر) خير و بركت زيادى عطا كردى. از خاندان اين دو، هم افراد نيكوكار به دنيا آمدند و هم افرادى كه به خاطر كفر و بى ايمانى به خود ستم كردند.

* * *

در اينجا مناسب مى بينم سه نكته بنويسم:
* نكته اوّل:
ابراهيم(عليه السلام) دو پسر داشت: اسماعيل و اسحاق(عليهما السلام). در قرآن فقط نام اسحاق(عليه السلام)به عنوان "پيامبر" ذكر شده است.
اسماعيل(عليه السلام) قبل از ابراهيم(عليه السلام) از دنيا رفت، در واقع تنها وارث ابراهيم(عليه السلام)، اسحاق(عليه السلام) بود، براى همين در اينجا فقط از اسحاق(عليه السلام)به عنوان "پيامبر" ياد شده است.
البتّه آخرين پيامبر خدا از نسل اسماعيل(عليه السلام) است، وقتى نزديك به 3500 سال از مرگ اسماعيل(عليه السلام) گذشت، محمّد(صلى الله عليه وآله) به دنيا آمد. اسماعيل(عليه السلام) قبل از وفاتش ازدواج كرد و چند فرزند از او به دنيا آمد، او با مادرش هاجر در مكّه زندگى مى كرد.
* نكته دوم:
وقتى اسحاق(عليه السلام) بزرگ شد، ازدواج كرد و خدا فرزندى به نام يعقوب(عليه السلام) به او عطا كرد، نام ديگر يعقوب(عليه السلام)، اسرائيل بود، يعقوب(عليه السلام)، دوازده پسر داشت، يكى از آنان يوسف(عليه السلام)بود، از نسل اين دوازده پسر، بنى اسرائيل پديدار شدند (بيشتر بنى اسرائيل، يهوديانى بودند كه با آمدن موسى(عليه السلام) به دين يهود ايمان آوردند).
آرى، از نسل اسحاق(عليه السلام) پيامبرانى همچون يعقوب، زكريا، يحيى، عيسى، موسى(عليهم السلام)مبعوث شدند، همچنين مريم(عليها السلام) كه بنده خوب خدا بود از نسل اسحاق(عليه السلام) است. امّا گروهى هم از نسل اسحاق(عليه السلام) راه كفر را برگزيدند، آنان فرزندان ناشايسته اى براى نياكان خود شدند، آنان از نسل ابراهيم(عليه السلام)بودند، امّا نماز را ترك كردند و از شهوت ها پيروى نمودند، آنان به زودى سزاى اين گمراهى خود را خواهند ديد.
اين عذاب تو حتمى است، آرى، هر كس كه از راه پيامبران جدا شود و از شيطان پيروى كند، سزايش آتش جهنّم است، (هر چند كه او از نسل اسحاق و ابراهيم(عليهما السلام)باشد).
* نكته سوم:
يهوديان خود را برتر از ديگران مى دانستند و باور داشتند كه تو به آنان امتياز ويژه اى داده اى، آنان خود را اهل نجات مى دانستند و تصوّر مى كردند اگر گناهى مرتكب شوند، فقط چند روزى عذابشان مى كنى و سرانجامِ آنان بهشت است. آنان مى گفتند: "ما از نسل اسحاق و ابراهيم(عليهما السلام) هستيم، پس همه ما سرانجام به بهشت مى رويم".
در آيه 113 اين سوره اين سخن را باطل اعلام مى كنى، تو مى گويى عدّه اى كه از نسل اسحاق و ابراهيم(عليهما السلام) بودند، ستمگر بودند و جايگاه ستمگران جايى جز جهنّم نيست.
آرى، آن ها از ياد برده بودند كه همه انسان ها نزد تو مساوى هستند و تفاوتى در رسيدگى به اعمال و كردار و پاداش و كيفر آنان وجود ندارد، معيار نجات و رستگارى، ايمان و اعمال شايسته است، تو بهشت را به بها مى دهى، نه به بهانه !
اكنون مى فهمم كه نبايد خود را بهتر از ديگران بدانم، تو با هيچ كس پيمان نبسته اى كه بى دليل او را وارد بهشت كنى، همه در برابر قانون تو يكسان هستند و با هيچ كس پيمان نجات نبسته اى.
كسى كه مى خواهد اهل بهشت شود بايد باايمان باشد و به نيكى رفتار كند، آرى، ايمان و عمل شايسته، تنها راه سعادت است. كسانى كه در دنيا به گناه و معصيت رو آورند، روز قيامت در آتش جهنّم گرفتار خواهند شد.