ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ مِنْ سُلَالَة مِنْ مَاء مَهِين (8 )ثُمَّ سَوَّاهُ وَنَفَخَ فِيهِ مِنْ رُوحِهِ وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالاَْبْصَارَ وَالاَْفْئِدَةَ قَلِيلًا مَا تَشْكُرُونَ (9 )
برايم گفتى كه آدم(عليه السلام) را از گِل آفريدى و سپس فرزندان او را از نطفه ناچيزى آفريدى، نطفه اى كه از غذاهايى كه انسان مى خورد، تشكيل مى شود، همه غذاهاى انسان، ريشه اش به خاك برمى گردد.
تو نطفه انسان را در رحمِ مادر (كه جايگاه مطمئنّى بود) قرار دادى و آن نطفه رشد كرد و جنين شد و تو به او شكل و اندام بخشيدى، سپس از روح خود در آن دميدى، به او قدرت شنوايى و بينايى و فهميدن عطا كردى. تو اين گونه انسان را آفريدى، ولى انسان ها چقدر كم شكرگزار تو هستند !

* * *

بار ديگر سخن تو را در آيه 8 مى خوانم: "سپس خدا روح خودش را در انسان دميد". به راستى منظور از اين سخن چيست؟ آيا تو روح دارى و آن روح خود را در ما دميده اى؟
اين انسان است كه جسم دارد و روح، امّا تو يگانه اى، تو نه جسم دارى نه روح !
اگر تو روح مى داشتى به روح خود نيازمند بودى، تو بى نياز از همه چيز هستى، اگر بگويم تو روح دارى، تو را نيازمند فرض كرده ام !
پس چرا در اين آيه گفتى كه در آدم از روح خود دميدم؟
بايد مطالعه كنم تا به جواب سؤال خود برسم...

* * *

به گفتگوى محمّدبن مسلم با امام صادق(عليه السلام) مى رسم، اين گفتگو، گمشده من است: روزى محمّدبن مسلم به امام صادق(عليه السلام)رو كرد و گفت:
ــ در قرآن خوانده ام كه "روح خدا" در ما دميده شده است. مگر خدا روح دارد؟
ــ خدا اوّل، جسم آدم را از گِل آفريد، پس از آن "روح آدم" را خلق نمود، خدا اين "روح" را بر همه مخلوقات خود برترى داد، در واقع روح انسان بود كه سرآمد همه آفرينش شد. خدا اين روح را در جسم آدم قرار داد.
ــ يعنى اين روح، قبل از خلقت آدم وجود نداشت ؟ يعنى هزاران سال، خدا بود و اين روح نبود، پس اين روح، روح خدا نيست. اين روح آدم است. اگر اين روح، روح خدا بود، بايد هميشه باشد، در حالى كه اين روح را خدا بعداً آفريد.
ــ بله. همين طور است. خدا هرگز روح ندارد. او روحى را براى آدم خلق كرد و بعداً در جسم آدم قرار داد.
ــ آقاى من ! اگر اين طور است پس چرا در قرآن آمده است كه من از روح خود در آدم دميدم؟ چرا خدا در قرآن مى گويد: "و از روحم در آدم دميدم".
ــ من مثالى براى تو مى زنم. آيا مى دانى خدا در قرآن، از كعبه چگونه ياد مى كند؟ او به ابراهيم(عليه السلام) مى گويد: "خانه ام را براى طواف كنندگان آماده كن". معناى "خانه خدا" چيست؟ يعنى خانه اى كه خدا آن را به عنوان خانه خود انتخاب كرده است. همين طور خدا وقتى "روح آدم" را خلق كرد، اين روح را انتخاب كرد، زيرا اين روح خيلى باشكوه بود، براى همين خدا از آن اين گونه تعبير كرد.[16]
سخن امام صادق(عليه السلام) به پايان رسيد، من اكنون مى فهمم كه معناى "روح خدا" چيست، من در اين سخن فكر كردم، آرى، خيلى چيزها را مى توان به خدا نسبت داد، مثل خانه خدا، دوست خدا.
معلوم است كه خانه خدا، غير از خداست، خانه خدا را ابراهيم(عليه السلام) به دستور خدا ساخته است، خانه خدا ربطى به حقيقت و ذات خدا ندارد.
حالا معناى "روح خدا" را بهتر مى فهمم: روحى كه خدا آن را آفريده است، روحى كه خدا آن را خيلى دوست مى دارد، روحى كه گلِ سرسبد جهان هستى است. اين روح، آفريده خداوند است.