إِنَّ الَّذِي فَرَضَ عَلَيْكَ الْقُرْآَنَ لَرَادُّكَ إِلَى مَعَاد قُلْ رَبِّي أَعْلَمُ مَنْ جَاءَ بِالْهُدَى وَمَنْ هُوَ فِي ضَلَال مُبِين (85 )وَمَا كُنْتَ تَرْجُو أَنْ يُلْقَى إِلَيْكَ الْكِتَابُ إِلَّا رَحْمَةً مِنْ رَبِّكَ فَلَا تَكُونَنَّ ظَهِيرًا لِلْكَافِرِينَ (86 ) وَلَا يَصُدُّنَّكَ عَنْ آَيَاتِ اللَّهِ بَعْدَ إِذْ أُنْزِلَتْ إِلَيْكَ وَادْعُ إِلَى رَبِّكَ وَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ (87 )
ديگر به آخر اين سوره نزديك مى شوم، تو اين سوره را زمانى نازل كردى كه محمّد(صلى الله عليه وآله) در مكّه بود و تعداد مسلمانان كم بود و دشمنان آنان زياد بودند، تو ماجراى موسى(عليه السلام) را بيان كردى و سپس از نابودى فرعون و قارون سخن گفتى، اكنون مى خواهى وعده اى بزرگ به محمّد(صلى الله عليه وآله) بدهى، پس چنين مى گويى:
اى محمّد ! من قرآن را بر تو نازل كردم و تو را به سوى وعده گاه باز مى گردانم !
اى محمّد ! من تو را به پيامبرى فرستادم تا اين مردم را هدايت كنى، امّا آنان تو را دروغگو مى خوانند، اكنون به آنان چنين بگو: "خداى من مى داند چه كسى برنامه هدايت آورده است و چه كسى در گمراهى آشكار است".
اى محمّد ! تو هرگز اميد نداشتى كه اين كتاب آسمانى بر تو نازل شود، تنها لطف و رحمت من بود كه تو را به پيامبرى برگزيدم، پس، از تو مى خواهم كه هرگز از كافران پشتيبانى نكنى.
اى محمّد ! اكنون كه تو را به پيامبرى برگزيدم، مبادا كفر كافران تو را از قرآنى كه بر تو نازل شده است، باز دارد ! تو مردم را به سوى من دعوت كن و هرگز از مشركان نباش !

* * *

محمّد(صلى الله عليه وآله) هرگز رو به شرك نمى آورد، تو به او مقام عصمت دادى و او را از هر خطا و گناهى حفظ نمودى، منظور تو در اين سخن، پيروان محمّد(صلى الله عليه وآله)است.
تو محمّد(صلى الله عليه وآله) را مخاطب خود قرار مى دهى ولى منظور تو پيروان اوست، اين شيوه در بعضى از آيات قرآن است، اين كار، اثر روانى زيادى در روحيّه مسلمانان دارد، وقتى تو به پيامبر مى گويى كه از مشركان نباش، مسلمانان حساب كار خودشان را مى كنند و مى فهمند كه اين مسأله بسيار مهمّى است.

* * *

بار ديگر آيه 85 را مى خوانم: "اى محمّد ! من قرآن را بر تو نازل كردم و تو را به سوى وعده گاه باز مى گردانم".
من دوست دارم بدانم منظور از اين "وعده گاه" چيست؟ به كتاب هاى حديثى مراجعه مى كنم. به سخنى از امام صادق(عليه السلام)مى رسم، روزى يكى از ياران آن حضرت از ايشان درباره اين آيه سؤال كرد.
امام صادق(عليه السلام) در جواب از روزگار رجعت سخن گفت، در آن روزگار، پيامبر هم به دنيا باز مى گردد.
وقتى اين سخن را خواندم، فهميدم كه منظور از "وعده گاه" در اين آيه، روزگار رجعت است.
"رجعت"، همان زنده شدنِ دوباره است، وقتى مهدى(عليه السلام)ظهور كند، سال ها روى زمين حكومت مى كند، بعد از آن، روزگار رجعت فرا مى رسد، تو محمّد(صلى الله عليه وآله) و اهل بيت(عليهم السلام) را همراه با گروهى از بندگان خوبت، زنده مى كنى، همچنين در آن روز، گروهى از كافران را زنده مى كنى تا آنان به سزاى اعمالشان در اين دنيا برسند.
نكته مهم اين است كه هنوز قيامت برپا نشده است، روزگار رجعت در همين دنياست.

* * *

اين سوره را وقتى نازل كردى كه محمّد(صلى الله عليه وآله) در مكّه بود و هنوز به مدينه هجرت نكرده بود، محمّد(صلى الله عليه وآله) مردم مكّه را به سوى يكتاپرستى دعوت مى كرد، امّا آن ها به او سنگ مى زدند، خاكستر بر سرش مى ريختند، او را جادوگر و دروغگو مى خواندند، پيروانش را شكنجه مى كردند.
تو از محمّد(صلى الله عليه وآله) مى خواهى بر همه سختى ها صبر كند و راه خود را ادامه بدهد كه سرانجام او از كافران انتقام خواهد گرفت، روزگار رجعت محمّد(صلى الله عليه وآله)به دنيا باز مى گردد، آن كافران هم زنده مى شوند تا در همين دنيا كيفر شوند.
تو مى خواهى آن كافران را در همين دنيا هم عذاب كنى، البتّه آنان در روز قيامت هم به آتش جهنّم گرفتار خواهند شد.

* * *