إِنَّكَ لَا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ (56 )
گروهى از يهوديان و مسيحيان به مكّه آمدند و سخن محمّد(صلى الله عليه وآله) را شنيدند و مسلمان شدند، آنان اهل مكّه نبودند و از راه دورى آمده بودند. محمّد(صلى الله عليه وآله) با خود فكر كرد: چگونه است كه افرادى از راه دور به اينجا آمدند و مسلمان شدند، امّا مردم مكّه ايمان نمى آورند؟ مردم مكّه كه سال هاى سال با من زندگى كرده اند و مرا به خوبى مى شناسند، چرا سخن حقّ را از من نمى پذيرند؟
اكنون اين گونه به او پاسخ مى دهى: "اى محمّد ! تو نمى توانى هر كسى را كه دوست دارى هدايت كنى، امّا من هر كس را كه بخواهم هدايت مى كنم، من مى دانم چه كسى شايسته هدايت است".

* * *

منظور تو از اين جمله چيست؟ من درباره اين سخن تو مطالعه مى كنم، بعد از مدّتى به اين نتيجه مى رسم:
تو قرآن را براى هدايت مردم فرستادى، قرآن، آشكار و روشن است. تو همه انسان ها را هدايت مى كنى، پيام و سخن خود را به آنان مى رسانى، راه خوب و بد را نشان مى دهى.
به اين هدايت، "هدايت اوّل" مى گويند، اين اوّلين مرحله هدايت است، هدايتى است كه براى همه انسان ها مى باشد.
پس از آن، براى كسانى كه هدايت اوّل را پذيرفتند و راه حقّ را برگزيدند، هدايت ديگرى قرار مى دهى. تو زمينه كمال بيشتر را براى آنان فراهم مى كنى، به اين هدايت، "هدايت دوم" مى گويند.
اين اراده و قانون توست: هر كس هدايت اوّل را پذيرفت، شايستگى و لياقت وارد شدن به مرحله بعدى هدايت را دارد. تو به او راه كمال را نشان مى دهى، كارى مى كنى كه لحظه به لحظه به تو نزديك تر شود، تو دست او را مى گيرى و به بهشت خويش رهنمونش مى سازى.
در اينجا مثالى ساده مى نويسم: همه مى توانند به مدرسه بروند و درس بخوانند، اگر كسى به دبستان نرفت و درس نخواند، در آينده نمى تواند به دانشگاه برود. فقط كسى مى تواند به دانشگاه برود (و بعدها پزشك، مهندس و... شود) كه ديپلم گرفته باشد.
مدرسه رفتن، مثال هدايت اوّل است كه براى همه فراهم است، دانشگاه رفتن مثال هدايت دوم است كه فقط براى عدّه اى فراهم است.
آرى، هدايت دوّم مخصوص كسانى است كه تو بخواهى آنان را از اين هدايت بهره مند كنى، آنان كسانى هستند كه از هدايت اوّل به خوبى بهره برده اند.
اكنون ديگر مى دانم هدايت اوّل براى همه انسان ها هست، همه آن ها پيام تو را درك مى كنند، امّا هدايت دوم فقط براى كسانى است كه هدايت اوّل را پذيرفته اند، تو اين گونه اراده كرده اى. هر كسى نمى تواند از هدايت دوم بهره مند شود. تو مى دانى چه كسانى هدايت اوّل را پذيرفته اند، تو آنان را به سوى هدايت دوم، راهنمايى مى كنى و راه كمال بيشتر را نشان آن ها مى دهى.