مى خواهم از تنهايى انسان سخن بگويم، انسانى كه به دنيا رسيده است، باز احساس تنهايى مى كند. او براى تنهايى خود، درمانى مى طلبد، به سوى خوشى ها و لذّت هاى زودگذر مى رود. بعضى ها هم از خوشى ها زده مى شوند و نافرمانى و عصيان مى كنند.
انسان مى خواهد اين دردِ تنهايى را از ياد ببرد، او يا خوشى مى كند يا عصيان!
افسوس كه او نمى داند اين تنهايى در وجودِ اوست و هرگز با خوشى و عصيان از او جدا نمى شود!
چرا بعضى ها اين قدر زود عاشق مى شوند و عقل و هوش خود را از كف مى دهند؟ آنان تصوّر مى كنند عشق ليلى مى تواند آنان را از دردِ تنهايى برهاند، عاشق ليلى مى شوند و فكر مى كنند وصال مى تواند شفاى دردشان باشد. روزگار وصال كه فرامى رسد، آن حكايت عجيب آغاز مى شود; يعنى دوباره درد تنهايى به سراغش مى آيد.
وصال ليلى فقط مى تواند گوشه اى از درد او را آرام كند. درد انسان از همه ليلى هاى دنيا بيشتر است، همه ليلى ها هم نمى توانند اين دل ناآرام را آرام كنند; چه اعجوبه اى است دل آدمى!
اين دل از همه دنيا بزرگ تر است و براى همين است كه هيچ چيز در اين دنياىِ خاكى نمى تواند او را به آرامش واقعى برساند.
راز تنهايى انسان اين است: "دل آدمى بزرگ تر از دنيا است."
عشق ليلى فقط باعث مى شود دل انسان درد را از ياد ببرد; چراكه با رفتن ليلى، باز هم درد تنهايى احساس مى شود.
خوشا به حال كسى كه عاشق ليلى آفرين مى شود; همان كه بزرگ تر از دل انسان است!

* * *

ساعت ها فكر كردم، مى خواستم بدانم ريشه رنج انسان در چيست. عدّه اى در اوج فقر بودند; ولى رنج نمى كشيدند و روح آنان آرام بود; عدّه اى در اوج ثروتمندى بودند. ولى قلبى ناآرام داشتند. براستى چرا يكى رنج مى برد و ديگرى آرام است؟!
وقتى خوب دقّت كردم فهميدم رنج انسان از محروميّت او نيست، بلكه از عدم معرفت او است. كسى كه ارزش خود را بشناسد و بداند وجودش از همه دنيا برتر است، از نداشتن دنيا، رنج نمى برد; زيرا مى داند چيزى برتر از دنيا را دارد.