قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَهْلَكَنِيَ اللَّهُ وَمَنْ مَعِيَ أَوْ رَحِمَنَا فَمَنْ يُجِيرُ الْكَافِرِينَ مِنْ عَذَاب أَلِيم (28 ) قُلْ هُوَ الرَّحْمَنُ آَمَنَّا بِهِ وَعَلَيْهِ تَوَكَّلْنَا فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ فِي ضَلَال مُبِين (29 ) قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ مَاؤُكُمْ غَوْرًا فَمَنْ يَأْتِيكُمْ بِمَاء مَعِين (30 )
بزرگان مكّه وقتى ديدند دين اسلام رو به رشد است، به يكديگر مى گفتند: "وقتى محمّد(صلى الله عليه وآله) بميرد، دين و آيين او هم از يادها خواهد رفت و پيروانش هم متفرّق خواهند شد". آرى، آنان در انتظار مرگِ محمّد(صلى الله عليه وآله) بودند و خيال مى كردند با مرگ او، اسلام نابود مى شود و مسلمانان هم دست از دين خود برمى دارند. آنان مى پنداشتند كه محمّد(صلى الله عليه وآله) و پيروانش در گمراهى اند.
اكنون تو از محمّد(صلى الله عليه وآله)مى خواهى تا به آن مردم چنين بگويد:
اى مردم ! اگر خدا، مرگِ من و پيروانم را برساند يا در حقّ ما مهربانى كند و مرگ ما را عقب اندازد، ما تسليم فرمان او هستيم، مى دانيم كه او مهربان است، امّا بگوييد بدانم چه كسى شما را از عذاب دردناك نجات خواهد داد !
اى مردم ! ما به خداى يگانه اى كه مهربان است، ايمان آورده ايم و بر او توكّل مى كنيم.
شما خيال مى كنيد كه ما گمراه شده ايم، امّا به زودى مى فهميد كه چه كسى در گمراهى آشكار است.
اى مردم ! آيا فكر كرده ايد اگر آب هاى سرزمين شما در زمين فرو برود، چه كسى مى تواند آب جارى و گوارا را در دسترس شما قرار دهد؟

* * *

خدا زمين را به گونه اى آفريده است كه لايه اوّل آن، آب را در خود جذب مى كند و سفره هاى زيرزمينى آب تشكيل مى شود. لايه اوّل زمين، تقريباً 300 متر است. اين لايه رسوبى است كه آب مى تواند در آن ذخيره شود. انسان مى تواند با ايجاد چاه به اين آب ها دسترسى داشته باشد.
بعد از لايه اوّل، لايه دوم قرار دارد كه از سنگ هاى سخت تشكيل شده است و هرگز آب در آن فرو نمى رود. ارتفاع اين لايه، بيش از يك كيلومتر است. اگر اين لايه سخت نبود، آب در دل زمين فرو مى رفت. از سطح زمين تا مركز زمين بيش از سه هزار كيلومتر فاصله است.

* * *

در آيه 30 به اين نكته اشاره شده است كه اگر خدا لايه دوم زمين را سخت قرار نمى داد، هيچ سفره زيرزمينى درست نمى شد، چاه و چشمه اى شكل نمى گرفت. اين معنايى است كه از ظاهر اين آيه به دست مى آيد.
اين آيه معناى ديگرى هم دارد كه از آن به "بطنِ قرآن" ياد مى كنيم. "بطنِ قرآن" معنايى است كه از نظرها پنهان است: يكى از ياران امام كاظم(عليه السلام)به ديدار آن حضرت رفت و از او درباره اين آيه سؤال كرد. امام در پاسخ به او چنين فرمود: "وقتى امام شما از ديده ها پنهان شود، شما چه خواهيد كرد؟".[34]
قرآن مى گويد: "اگر آب در زمين فرو برود، چه كسى مى تواند آب جارى و گوارا را در دسترس شما قرار دهد؟"، اين سخن مى تواند اشاره به روزگار غيبت باشد، وقتى كه مهدى(عليه السلام) از ديده ها پنهان مى شود.
به راستى مردم در روزگار غيبت چه خواهند كرد؟
امامى كه خدا به او همه علم آسمان و زمين را داده است، از ديده ها پنهان مى شود.
روزگار غيبتِ مهدى(عليه السلام)، روزگار امتحان مؤمنان است. آيا آنان در اعتقاد خود ثابت قدم خواهند ماند؟
آيا روزگار غيبت مهدى(عليه السلام)، روزگار سياهى ها و تاريكى ها است؟
تا تو نخواهى مهدى(عليه السلام) ظهور نخواهد كرد، تو بايد اراده كنى تا او بيايد و تشنگان علم واقعى را سيراب كند.
تا به كى بايد صبر كنم؟
خوشا به حال كسانى كه در زمانى زندگى مى كردند كه امام خود را مى ديدند ! من كه در اين روزگار به دنيا آمده ام، چه كنم؟ از امام خود، جدا افتاده ام !
اين سخنى بود كه بارها با خود مى گفتم، امّا وقتى بيشتر مطالعه كردم، مطلب زيبايى خواندم ! سخنى از امام سجّاد(عليه السلام)خواندم. اين سخن، قلب مرا آرام نمود.
امام سجّاد(عليه السلام) به يكى از ياران خود چنين فرمود: "آيا مى دانى بهترين مردمِ همه زمان ها چه كسانى مى باشند؟ كسانى كه در زمان غيبت، زندگى مى كنند و به امامت امام زمان خود اعتقاد دارند و در انتظار ظهور هستند. آن ها بهترين مردم همه زمان ها هستند. آن ها خود مَظهَر ظهور هستند و گلِ سرسبد دنيا هستند".
اگر من بتوانم منتظر واقعى مهدى(عليه السلام) باشم، حتّى از ياران امام حسين(عليه السلام) هم بهتر هستم.
درست است كه در روزگار غيبت هستم و از ديدار مهدى(عليه السلام)بى بهره ام، امّا مى توانم از اين شرايط به گونه اى استفاده كنم كه همه مردم تاريخ، حسرت درك و كمال مرا داشته باشند !
در اينجا مى خواهم ادامه سخن امام سجاد(عليه السلام) را بنويسم. آن حضرت سخن خود را چنين ادامه داد: "در روزگار غيبت كسانى هستند كه به اندازه اى از فهم و معرفت و شناخت مى رسند كه ديگر غيبت و حضور امام برايشان مساوى است. آنان مانند كسانى هستند كه در ركاب پيامبر بوده و براى دفاع از اسلام شمشير زده اند. آنان شيعيان واقعى و بندگان خوب خدا هستند".[35]
اكنون كه اين سخن را خواندم، ديگر از اين كه در اين روزگار به دنيا آمده ام، شِكوه و گلايه نمى كنم.
مى دانم كه مى توانم به جايى برسم كه ديگر حضور و غيبت برايم فرقى نكند. اين وعده امام سجاد(عليه السلام) است.
خدا عادل است و در حقّ هيچ كس ظلم نمى كند، او مى داند كه من از مهدى(عليه السلام) دور هستم، خدا مى داند كه اكنون مصلحت نيست مهدى(عليه السلام) ظهور كند، شايد سال ها طول بكشد تا روزگار ظهور فرا رسد، امّا من مى توانم به سطحى از آگاهى و شناخت برسم كه ديگر غيبت مهدى(عليه السلام) و حضور او براى من مساوى باشد.[36]